In 2004 werd boer Piet, toen 43, plotsklaps een bekend gezicht in Nederland dankzij zijn deelname aan het eerste seizoen van Boer zoekt vrouw.

Miljoenen Nederlanders zagen hoe de varkensboer uit het zuidoosten van Brabant op zondag een Chinese rijsttafel ging halen en een dag later alle restjes in één pan gooide en opwarmde. Het programma bracht hem uiteindelijk geen langdurige, gelukkige liefde. En erover praten wil Piet niet meer, blijkt als we in het zuidoosten van Brabant zijn erf opwandelen.

Tegelijk met Piet begonnen nog eens vier boeren aan het Boer zoekt vrouw-avontuur. Deelnemers van het eerste uur voelen zich door de makers – die zelf ook niet verwacht hadden dat Boer zoekt vrouw zo’n gigantisch succes zou worden – ‘voor de bus gegooid’, blijkt uit de rondritten die we de afgelopen maanden door het land maakten.

Eén van hen, boer Teus uit het Gelderse Maurik, wil over zijn ervaring vertellen. Het was een mooi avontuur, zegt hij, maar de media-aandacht, onder meer van de roddelpers, was destijds overrompelend. Begeleiding was er weinig. ,,De KRO heeft de impact die het programma had op ons als deelnemers destijds totaal onderschat, denk ik.”

Het gevolg is dat hij zich terugtrekt. ,,Ik ben het jaar daarna niet meer uitgegaan, omdat het te belastend was. En ook van de media heb ik na een tijdje afstand genomen. Ik had niet meegedaan om beroemd te worden.”

Ook boeren die te zien zijn in latere jaargangen vonden dat wat er ná het programma op hen af kwam overweldigend, al vonden velen van hen het deelnemen zelf wel leuk. Sommigen willen enkel op basis van anonimiteit hun verhaal doen, omdat ze ‘niet opnieuw door dat hele circus’ – de aandacht van media en het land dus – heen willen.

,,Gelukkig is het nu zo dat steeds minder mensen mij herkennen, dus ik heb daar minder last van. Maar je blijft toch het gevoel hebben dat je een product bent. En als je me vraagt of ik het weer zou willen doen, zou ik zeggen: nee.’’

Maar er is natuurlijk ook die andere kant: die van Steffi en Roel. Jos en Dycke. Wim en Marit. Janine en Sander. Michelle en Maarten. Jouke en Karlijn. En nog veel meer stellen die nog altijd samen zijn. Kortom, alle mensen die de liefde vonden dankzij Boer zoekt vrouw.

Nogal eens gebeurde dat voor het oog van de camera en kon heel Nederland meegenieten. Soms ook ging het indirect – vond een boer die alleen achterbleef de zo gewenste partner alsnog tussen de stapel brieven die hij had gekregen.

Toen we gingen tellen, kwamen we uit op zo’n twintig Boer zoekt vrouw-stellen die nog altijd samen zijn, en dat op 65 deelnemende boeren in de afgelopen twintig jaar. Dat is voor een datingprogramma een extreem groot ‘netto uitlekgewicht’, zoals AD-televisierecensent Angela de Jong het noemt.

Vergelijk je het met RTL4-programma Married at first sight, waar koppels op ‘wetenschappelijke’ wijze worden gematcht en – waarom ook niet – meteen trouwen: van de vijftig MAFS-huwelijken zijn er nog vier in stand. Boer zoekt vrouw scoort in verhouding dus drie keer zo goed.

Heel wat oud-deelnemers zijn blij met hun deelname; noemen het een groot avontuur en zijn tevreden over hoe de programmamakers met hen omgaan, hoe ze op televisie zijn neergezet, of bijvoorbeeld over de begeleiding en nazorg die ze van KRO-NCRV en producent Blue Circle hebben gekregen. Die werd na het eerste seizoen al snel stukken beter, en is nu zeer uitgebreid.

Fruitteler Rob Janssen, die meedoet aan het twaalfde seizoen van Boer zoekt vrouw in 2022, ontdekt tijdens het hele proces naar eigen zeggen pas wat mentale druk met een mens kan doen. Hij heeft veel aan de persoonlijke coach die hij door Boer zoekt vrouw krijgt toegewezen, en ook van de beschikbare psycholoog maakt hij dankbaar gebruik.

In de maanden dat de uitzendingen lopen bijvoorbeeld. Een deel van de kijkers vindt Rob opdringerig, zo laten ze niet bepaald zachtaardig via sociale media weten, als hij een spelletje bedenkt waarbij zijn dames een kus van hem krijgen als ze in de kersenboomgaard een hommelkast vinden. Ook wordt de teler een tijdje gestalkt.

De vele reacties op zijn persoon laten de kersenboer niet onberoerd. ,,Als mens wil je graag aardig gevonden worden en opeens krijg je het gevoel dat iedereen wat van je vindt. Het was fijn om daarover te kunnen praten met iemand met verstand van zaken. Hij adviseerde me zo weinig mogelijk op sociale media te kijken.”

Alle goede bedoelingen van de makers ten spijt blijft dus niet iedereen zonder kerven op de ziel achter. Boer Johan uit Denemarken bijvoorbeeld, die in 2013-2014 meedeed aan het zevende seizoen, leidt jaren na zijn deelname weer een niet al te gelukkig, geïsoleerd bestaan, ontdekten we toen we in Jutland aan zijn keukentafel aanschoven. De liefde die hij door Boer zoekt vrouw gevonden dacht te hebben, maakte zijn leven er niet beter op.

De vraag is in hoeverre zoiets programmamakers is aan te rekenen, vindt media-ethicus Huub Evers. ,,Je kunt van een producent, vooral bij een met belastinggeld gemaakt programma, verwachten dat die alles doet wat redelijk in zijn vermogen ligt om mensen goed achter te laten. Maar dat is wat anders dan dat je elk negatief effect van het meedoen aan een programma tot in het oneindige bij een maker neer kunt leggen.”

Mediawetenschapper Linda Duits van de Universiteit Utrecht, die gespecialiseerd is in reality-tv, stelt dat meedoen aan dit soort programma’s voor onbekende mensen niet zonder risico is: je kunt simpelweg niet inschatten wat er gaat gebeuren, hoe je gaat reageren op wat er gebeurt, en hoe de beelden achteraf gemonteerd worden.

KRO-NCRV erkent dat deelnemen aan een programma, zelfs met alle voor- en nazorg die ze met de jaren meer zijn gaan bieden, impactvol kan zijn. ‘Wij realiseren ons terdege dat deelname aan Boer zoekt vrouw ook iets teweeg kan brengen wat je niet verwacht. Dat het met tijden ook een emotioneel proces kan zijn. Het zal, zoals dat ook in de liefde gaat, niet altijd een plezierige ervaring zijn. Een ervaring die door het vergrootglas van de publieke opinie nog heftiger kan aankomen.’

Deelnemers tekenen vooraf een contract waarin ze afstand doen van zeggenschap over de beelden die gemaakt worden. Redelijk wat deelnemers vinden dat ze door de makers zijn gepresenteerd zoals ze zijn. Sommigen denken daar anders over.

De Limburgse boer Marcel, die meedeed aan seizoen vijf (2010-2011), zegt dat de makers er in zijn geval voor kozen om hem neer te zetten als een softie die alleen maar praatte over zijn kinderwens, in plaats van de bevlogen akkerbouwer die hij was: ,,Je moet het eigenlijk zo zien: zij maken een film, en ze maken van jou een acteur. En dat vond ik toch jammer.”

De Groningse groente- en fruitteler Geert was vaak in beeld terwijl hij zijn drie logés aanraakte, kuste, of dicht bij ze in de buurt stond. Het leverde hem de bijnaam Geile Geert op, die hij waarschijnlijk zijn hele leven met zich mee zal dragen. ,,Ik ben Geile Geert natuurlijk niet, ik ben gewoon Geert”, zei Geert daar in gesprek met ons over. ,,Ik ben goedgevig, sta voor iedereen klaar. Maar daar vragen ze niet naar op tv. Vraag het m’n klanten, die weten hoe ik echt ben. Of mijn personeel.”